Η πολλαπλή σκλήρυνση ή σκλήρυνση κατά πλάκας είναι δεύτερη συχνότερη εμφανιζόμενη νευρολογική νόσος στους νέους ενήλικες μετά την επιληψία.
Στην Ελλάδα η μέση ηλικία έναρξης της νόσου είναι τα 31 έτη (+/- 10 χρόνια) ενώ το ηλικιακό εύρος εμφάνισης είναι μεταξύ 16 και 60 ετών.
Η ακριβής αιτιολογία εκδήλωσης της νόσου παραμένει άγνωστη. Κύριες αιτίες θεωρούνται γεωγραφικοί – περιβαλλοντικοί (αυξημένη συχνότητα εμφάνισης σε βόρεια Ευρώπη και βόρεια Αμερική), ορμονικοί παράγοντες (διπλάσια συχνότητα εμφάνισης στις γυναίκες, ενώ οι έγκυες γυναίκες με ΠΣ εμφανίζουν λιγότερα προβλήματα), καθώς και γενετικοί παράγοντες αφού υπάρχει αυξημένη πιθανότητα 3% για ΠΣ σε οικογένεια με ασθενή που πάσχει από ΠΣ ενώ ενοχοποιούνται 52 γονίδια που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα γι’ αυτό και η ΠΣ θεωρείται ότι είναι αυτοάνοσο νόσημα. Στα πλαίσια αυτά η νόσος μπορεί να οφείλεται σε καθυστερημένη και μη φυσιολογική αντίδραση απέναντι σε κάποιο παιδικό ιό (ιογενείς παράγοντες).
Η ΠΣ επηρεάζει τον εγκέφαλο, τον νωτιαίο μυελό και τα οπτικά νεύρα καταστρέφοντας το έλυτρο της μυελίνης προκαλώντας ουλές (πλάκες).
Υπάρχει μεγάλη ατομική ποικιλομορφία στην εμφάνιση των συμπτωμάτων (αριθμός ουλών και περιοχές που σχηματίζονται), γι’ αυτό και είναι δύσκολη η γρήγορη και ακριβής διάγνωση.
Συνήθως στο αρχικό στάδιο της νόσου εμφανίζεται οπτική νευρίτιδα καθώς και δυσλειτουργία του εγκεφαλικού στελέχους (κίνησης συντονισμού, διαταραχές λόγου κατάποσης).
Γενικά στην ΠΣ παρατηρούμε κινητικές (κούραση, αδυναμία, αταξία, σπαστικότητα, παράλυση, δυσαρθρία, δυσφαγία), οπτικές (νυσταγμό, οπτική νευρίτιδα, δυπλοπία), αισθητικές (πόνος, υπαισθησία, παραισθησία), γνωστικές (άνοια, κυρίως στο προχωρημένο στάδιο) και ψυχολογικές (κατάθλιψη, ασταθή διάθεση), διαταραχές.
Επίσης παρατηρούμε διαταραχές στο αυτόνομο νευρικό σύστημα (πεπτικές διαταραχές, δυσκοιλιότητα, συχνοουρία, ακράτεια ούρων – κοπράνων).
Υπάρχουν τέσσερις μορφές εξέλιξης της ΠΣ. Μεταξύ των πρώτων συμπτωμάτων και της οριστικής διάγνωσης συνήθως μεσολαβούν 3 – 4 χρόνια.
Μετά τη διάγνωση θα χρειαστεί να περάσουν κάποια ακόμη χρόνια για να διαπιστωθεί η ακριβής μορφή εξέλιξης της νόσου στον εκάστοτε ασθενή.
Η συχνότερη μορφή εξέλιξης της ασθένειας είναι η υποτροπιάζουσα διαλείπουσα (80%). Στη μορφή αυτή τα συμπτώματα παρουσιάζουν επιδείνωση για κάποιες μέρες ή εβδομάδες και μετά από 2 μήνες συνήθως υπαναχωρούν πλήρως ή αφήνουν κάποια ελλείμματα.
Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μέχρι το επόμενο επεισόδιο έξαρσης κυμαίνεται από 6 μήνες έως 3 χρόνια. Στο 50% των ασθενών που πάσχουν από την υποτροπιάζουσα διαλείπουσα μορφή (σε ένα χρονικό διάστημα 10 ετών) η ασθένεια εξελίσσεται στη δευτεροπαθή προοδευτική (προϊούσα) μορφή. Τα παθολογικά συμπτώματα δεν υπαναχωρούν πλήρως μετά την έξαρση, αλλά εν μέρει, ενώ η συχνότητα μεταξύ των εξάρσεων και υφέσεων μειώνεται με αποτέλεσμα η ασθένεια να εξελίσσεται σε χρόνια προοδευτική.
Η πρωτοπαθής προοδευτική μορφή εμφανίζεται σε ασθενείς που εκδηλώνουν την πάθηση σε μεγάλη ηλικία (15%). Στη μορφή αυτή παρατηρείται μία διαρκής επιδείνωση των παθολογικών συμπτωμάτων χωρίς περιόδους έξαρσης και ύφεσης.
Τέλος, η καλοήθης ΠΣ είναι μία σπάνια μορφή κατά την οποία η συχνότητα των εξάρσεων είναι ελάχιστη (εμφανίζεται μετά από 10 – 15 χρόνια), ενώ τα παθολογικά συμπτώματα υπαναχωρούν πλήρως.
Η διαχείριση της νόσου περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και φυσικοθεραπεία με στόχο την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.
Λόγω της τεράστιας ατομικής ποικιλομορφίας η φυσικοθεραπεία είναι διαφορετική για κάθε ασθενή, ενώ ανάλογα με το στάδιο εξέλιξης της νόσου πρέπει να τείθονται ρεαλιστικοί εξατομικευμένοι στόχοι.
Συνθήκες όπως: η σπαστικότητα, η αδυναμία, η κόπωση, η κακή ισορροπία, ο κακός συντονισμός, προβλήματα μνήμης, συγκέντρωσης, προβλήματα συμπεριφοράς, κατάθλιψη καθώς και αισθητικά προβλήματα, μούδιασμα, πόνος, αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας του ασθενή.
Το φυσικοθεραπευτήριο υποστηρίζει και την κατ’ οίκον αποκατάσταση σε ασθενείς που δεν μπορούν να μετακινηθούν με στόχο τη βελτίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων.
